Wat is spiritualiteit nu precies?

Enkele dagen geleden plaatste ik een post waarin ik vertelde over een recent inzicht dat ik heb gehad. Namelijk dat ik mijn spiritualiteit meer mag omarmen. Ik vertelde dat ik tot voor kort behoorlijke weerstand voelde bij dit woord, omdat ik het associeerde met zweverigheid en onveiligheid. Best paradoxaal eigenlijk, als je nagaat dat ik al ruim 3 jaar een yoga-opleiding doe waarin spirituele filosofie een van de belangrijkste peilers is. Zo zie je maar hoe belemmerende overtuigingen (onbewust) een heel ver kunnen doorwerken!

In de betreffende post leg ik al iets uit over mijn betekenis van spiritualiteit. Toch zijn er de afgelopen dagen een paar dingen voorbijgekomen in mijn leven, dat ik vanochtend voelde dat ik hier nog wel wat meer over uit mag leggen. Want wat is spiritualiteit precies? En wat heb je er aan? In dit artikel sta ik daar uitgebreid bij stil.

De definitie van spiritualiteit

Als je weleens eerder op internet hebt gesurft opzoek naar een definitie van spiritualiteit, is je waarschijnlijk opgevallen dat er niet  één definitie bestaat. Verschillende mensen verbinden er verschillende woorden en betekenissen aan. Dat maakt waarschijnlijk ook waarom er over spiritualiteit zoveel verwarring en oordelen bestaan. Niet gek ook misschien. Want als ik kijk naar wat spiritualiteit voor mij betekent, blijkt maar weer dat die betekenis een diepere laag heeft die ook volledig ter individuele interpretatie vatbaar is.

De definitie die ik zelf graag hanteer is de volgende:

Spiritualiteit is bezield leven, in connectie met de betekenis die je zelf aan het leven geeft en hoe je deze wilt uitdragen in jouw verbondenheid met het moment, jezelf, anderen en de (zichtbare en onzichtbare) wereld om je heen.

Dit hangt voor mij noodzakelijkerwijs samen met belangrijke vragen over:

• (de betekenis van) het leven en identiteit
• individualiteit vs. verbondenheid
• het zoeken naar purpose
• het zoeken naar de (persoonlijke) definitie van geluk
• toeval vs. lotsbestemming
• emotionele gezondheid (het oplossen van het lijden en het cultiveren van een positieve mindset)
• de connectie met iets dat ‘groter is dan wijzelf’ (wat dit ook mag zijn)

Een persoonlijke ervaring met universele waarden

Als je deze punten bekijkt, snap je hopelijk waarom ik zeg dat spiritualiteit op individueel niveau heel veel verschillende betekenissen kan dragen. De antwoorden op deze vragen kunnen namelijk per persoon aanzienlijk verschillen en zo is spiritualiteit bovenal een persoonlijke ervaring. Spiritualiteit is op deze manier onlosmakelijk verbonden met persoonlijke ontwikkeling en behoudt de ruimte om mee te bewegen met waar iemand zich op een bepaald punt in zijn leven bevindt. Dit maakt ook dat de definitie van spiritualiteit veranderlijk is met de tijd. Op verschillende momenten in een mensenleven, kan iemand er een andere betekenis aan koppelen.

Toch bestaan er een aantal universele waarden die in verschillende spirituele kringen veel worden gebezigd en enige houvast kunnen bieden. Hierdoor wordt al snel duidelijk wat spiritualiteit vooral wél en níet is:

Spiritualiteit is wel:

• handelen vanuit liefde (voor jezelf en de ander) i.p.v. angst
• handelen op basis van vertrouwen
• handelen op basis van intrinsieke veiligheid
• accepteren wat is, zonder je hieraan te hechten
• tevredenheid betrachten in alles wat je doet
• onderzoekend in het leven staan en jezelf toestaan je eigen waarheid te vinden
• kritisch kijken naar je overtuigingen en of deze nog helpend zijn

Spiritualiteit is niet:

• oneerlijk doen, naar de ander noch jezelf (over je grenzen heengaan)
• je eigen verlangens onderdrukken
• altijd maar positief doen en negatieve dingen negeren (‘wegmediteren’)
• jezelf op de vingers slaan als je een keer iets hebt gedaan dat indruist tegen wat spiritualiteit wél is (het hele leven is een leerproces)
• alleen maar aan jezelf denken
• alleen maar aan de ander denken
• denken dat je bovennatuurlijke krachten nodig hebt om spiritueel te zijn
• denken dat je de waarheid in pacht hebt en deze onveranderlijk is

De misverstanden over spiritualiteit

Spiritualiteit en religie

Soms wordt spiritualiteit toegedicht aan religies of religieus bezig zijn. Ik vind het belangrijk om te vermelden dat deze zaken niet hetzelfde zijn. Je kunt heel goed religieus zijn zonder spiritueel te zijn en andersom. Als is het heel sec uitleg, houdt spiritualiteit zich vooral bezig met vragen als: hoe vind ik persoonlijk betekenis, connectie en waarde? En religie met vragen als: wat is waar en wat is fout? Op de antwoorden op deze vragen kan echter wel een belangrijke mate van overlap bestaan. Eigenlijk is spiritualiteit een breder concept, maar op basis van de eigen betekenis die jij aan dingen geeft, kunnen de antwoorden wel degelijk overeenkomen. Overigens zijn veel religieuze kringen helemaal niet happig op het woord spiritualiteit, omdat zij het relateren aan het ‘bovennatuurlijke’ en verafgoding.

Spiritualiteit en het ‘bovennatuurlijke’

Aan het begin van dit bericht zei ik al dat ik persoonlijke lange tijd nogal weerstand voelde bij het woord spiritualiteit, omdat ik het associeerde met een grove mate van zweverigheid. Ergens is dit ook niet gek, omdat er in spirituele kringen behoorlijk wat dingen voorkomen die ik zelf moeilijk kan duiden. En ja, dat maakt het oncomfortabel en dus bestempelt ons brein dit aan als gek, raar of verkeerd (want dat is ‘veiliger’). Zo wordt spiritualiteit vaak in contact gebracht met het ‘bovennatuurlijke’ (de dingen die we niet kunnen zien) zoals paranormale ervaringen, intuïtieve ervaringen en lichtwezens.

Aangezien er in mijn definitie (en vele andere definities) van spiritualiteit wordt uitgegaan van een connectie van iets ‘dat groter is dan wijzelf’, is het eigenlijk niet zo raar dat ook dit soort zaken erbij worden gehaald. Want wat dat ‘grotere’ precies is, daar verschillende de meningen over en dat is weer overgeleverd aan de eigen ervaring en het zoeken naar je eigen waarheid. Daarom hoeft spiritualiteit niet per definitie zweverig te zijn en is het vooral aan jezelf om uit te vinden wat de connectie met een groter geheel voor jou precies betekent. Of dit nu reikt tot aan jouw directe omgeving, de natuur, de wereld, of dingen buiten deze wereld. Het is helemaal aan jou om hierin je eigen waarheid te ontdekken.

Jouw eigen waarheid

Dit ontdekken van jouw eigen waarheid is mijns inziens ontzettend belangrijk. Sinds ik met meer en meer mensen praat over spiritualiteit, valt me op dat we soms zo op zoek zijn naar antwoorden en handvatten, dat we stoppen met denken voor onszelf. Sure, er zijn universele waarheden te onderkennen die voor iedereen kunnen werken. Maar zoals ik eerder al benadrukte, is spiritualiteit bovenal een persoonlijke ervaring. Een zoektocht naar antwoorden op belangrijke levensvragen, die je – naar mijn mening – tot aan je dood kunt blijven voeren en waarvan het pad en de definitie immer veranderlijk is.

Hiermee is spiritualiteit is ook geen eindhalte. Nee, het is een levenswijze. En hiermee zijn spiritueel leraren ook geen Messias (redder of verlosser). Het belangrijkste voor onze eigen ontwikkeling, is dat we enkel kunnen luisteren naar de woorden en ervaringen van anderen met een open geest en een verlangen om te leren, maar hierbij altijd de kritische vragen blijven stellen: werkt dit voor mij? Hoe kan ik hier lering uit trekken passend bij wie ik ben en wat ik nodig heb?

Spiritualiteit ontwikkelen: tips

Wil je zelf meer spiritueel bezig zijn en spiritualiteit in je leven toelaten, dan zijn er een aantal dingen die je kunnen helpen. Hieronder een paar tips.

Bewustwording

Een eerste stap om met spiritualiteit bezig te zijn, is je bewust te zijn van wat je elke dag in je hoofd en hart toelaat. Merk je routines op en hoe je over deze routines denkt. Waar haal je energie uit? Welke dingen zou je liever anders doen? Welke gedachten zijn helpend? Welke niet?

Verstilling

Soms is het makkelijker om je echt bewust te worden van wat er in je hart en hoofd omgaat, door de stilte op te zoeken. Dit kan zijn door te mediteren, maar bijvoorbeeld ook door te journallen (schrijven) of fysiek bezig te zijn (yoga, hardlopen, voor sommigen zelfs krachttraining). Hierin is niet een juiste vorm, als het voor jou maar werkt om uit de afleiding van het dagelijks leven te komen en helderheid en verbinding met je eigen geest te vinden. Voor mij werkt mediteren hierin het allerbeste, maar soms heb ik ook juist de behoefte om te schrijven of om yoga te doen. Vind dus de manier die voor jou werkt en weet dat ook hierin niet weer een waarheid of juiste manier bestaat.

Nieuwsgierig zijn

Nieuwsgierigheid is een geweldige manier om jouw eigen spiritualiteit te verkennen. Dit kan je bijvoorbeeld doen door nieuwe dingen te proberen, van super heel grote dingen (een nieuwe activiteit/hobby, een nieuwe sport) tot relatief kleine dingen (een nieuw genre boeken lezen, een nieuw genre film kijken of iets koken dat je nooit eerder gemaakt hebt). Plezier hebben is een spirituele staat. Wanneer we ergens blij van worden, bevinden we ons in een mindset waarin we openheid en geestverruiming kunnen ervaren. Doe dus vooral de dingen die je inspireren en ‘aanzetten’. Ik moet hierbij altijd denken aan het Duitse woord Begeisterung, dat zowel geestesvervoering als enthousiasme betekent.

Naar buiten gaan

Jezelf omringen met natuur is een veelgenoemde spirituele bezigheid om de simpele reden dat het werkt. Zeker nu een groot deel van de Westerse wereld in stedelijke omgevingen woont, kan het enorm verruimend aanvoelen om vaker de natuur op te zoeken. Dit laat je verbonden voelen aan de rest van de wereld. Een stiltewandeling in de natuur is trouwens ook een ultieme manier om verstilling op te zoeken.

Vragen die je jezelf kunt stellen

Omdat spiritualiteit vooral ook een reis is naar erachter komen wat voor jou werkt en belangrijk is, zijn er een aantal vragen die je jezelf kunt stellen, zo vaak als je wilt. Dit zijn geen allesomvattende vragen en sta jezelf ook vooral toe er een aantal weg te strepen op juist aan toe te voegen. Maar om je enkele voorbeelden te geven:

• Ik hoeverre ervaar ik zingeving, voldoening en bezieling in mijn leven?
• In hoeverre ben ik mij bewust van mijn motivatie?
• In hoeverre ben ik mij bewust van mijn kwaliteiten?
• In hoeverre ben ik eerlijk, bijvoorbeeld ten aanzien van mijn wensen?
• In hoeverre sta ik stil bij levensvragen zoals: wie ben ik, waar kom ik vandaan, wat is mijn doel op aarde?
• In hoeverre ervaar ik dat er meer is tussen hemel en aarde?
• In hoeverre ervaar ik Mezelf?
• In hoeverre leef ik vanuit onvoorwaardelijke liefde?
• In hoeverre ervaar ik intrinsieke veiligheid?
• In hoeverre ervaar ik zelfvertrouwen?
• In hoeverre ervaar ik overvloed?
• In hoeverre ben ik dienstbaar aan mezelf en anderen?
• …

Nu ik dit allemaal heb uitgelegd ben ik benieuwd: hoe ervaar jij spiritualiteit? Heb jij hier een eigen betekenis aan toegedicht? Kan je wat met mijn uiteg? En bovenal: wat is jouw persoonlijke definitie hiervan?