Is mediteren gevaarlijk? De do's en dont's voor veilig mediteren op een rij!

Mediteren en mindfulness wordt steeds meer gezien als een 'silver bullet' die allerlei klachten kan oplossen. Zo wordt het tegenwoordig steeds vaker ingezet voor mensen met bepaalde mentale stoornissen of trauma's. En hoewel mediteren in mijn ogen echt ontzettend waardevol is, heeft het soms een averechts resultaat. Hierdoor is mediteren en mindfulness de laatste jaren een aantal keer negatief in het nieuws geweest. Super jammer, want het gaat daarin vaak om incidenten en dit is niet wat over de gehele linie geldt. Wanneer ik de gevallen teruglees, valt mij dan ook op dat de methodiek van mediteren hierin verkeerd wordt uitgelegd en dus vermoedelijk ook verkeerd is toegepast.

Zo is bijvoorbeeld mindfulness ooit in het oude Boeddhisme 'ontdekt' als methode van ademkoppeling waarmee het makkelijker wordt om in stilte te zitten. Daarentegen wordt het nu in Westerse kringen in enkele gevallen gebruikt om al onze gedachten en emoties volledig te observeren en soms zelfs analyseren en herkauwen. Met alle gevaren van dien. Want begrijp me goed: mediteren is in de kern niet gevaarlijk. Maar er zijn wel een aantal zaken om rekening mee te houden, wil je het mediteren veilig doen!

Het belang van onthechting in het mediteren

Als we kijken naar de oorspronkelijke Oosterse filosofieën waar mediteren uit vooruitkomt, is er een heel belangrijk uitgangspunt dat helpt voorkomen dat we onszelf verliezen in de wirwar van gedachten in ons hoofd (zowel de pijnlijke als de niet-pijnlijke gedachten). Namelijk: het leren inzien dat wij onze gedachten niet zijn. Uiteindelijk gaat mediteren in de traditionele vorm over onthechting. De stilte wordt hierbij gebruikt om daar te komen. Het is gestoeld op jezelf loskoppelen van enige vorm van gehechtheid aan al wie je bent en wat je denkt. Alleen zo kun je 'in contact komen met je ware Zelf'. En volgens de oude teksten (o.a. de Veda's) was dat juist het doel van mediteren.

Spiritueel vs functioneel

Deze spirituele inslag is iets anders dan de vooral functionele voordelen die veel Westerse bronnen en vooral de Westerse wetenschap eraan willen hangen. In het Westen willen we namelijk vooral weten of het ons helpt om gelukkiger, succesvoller en geliefder te zijn. Allemaal vormen van 'gehechtheden' die we volgens de Oosterse leer juist moeten leren loslaten. Je begrijpt, zo is mediteren in alle jaren dat het wordt toegepast qua inhoud en functie flink veranderd. En dit heeft niet alleen effect op hoe we de resultaten meten. Het heeft ook effect op wélke resultaten we meten. Eigenlijk hebben we hierbij te maken met een paradox. Het lijkt bijna wel of de functionele en spirituele toepassing van mediteren, bijna niet verenigbaar zijn met elkaar. Maar weet je... De waarheid ligt (zoals waarschijnlijk altijd) in het midden. Want ja, mediteren zorgt voor meer rust en ontspanning. Ja, mediteren is anti-stress. Ja, met mediteren kom je meer in contact met je gevoel. Ja, zo kom je uiteindelijk via mediteren ook meer in contact met je 'ware zelf'. En weet je... dat is iets waar we hartstikke gelukkig mee mogen zijn!

Ongelukkig door mediteren

Helaas blijkt dit niet voor iedereen zo te werken. De laatste jaren zijn enkele onderzoeken naar boven gekomen waaruit blijkt dat bepaalde meditatietechnieken juist hebben geleid tot een verergering van psychische klachten, voornamelijk na heftige trauma's. Niet alleen in het Westen is dit overigens het geval. Een Amerikaans onderzoek onder een grote groep Boeddhistische nonnen in Tibetaanse kloosters toonde aan dat maar liefst 75% van hen naar Westerse maatstaven klinisch depressief was. Daarnaast zijn er binnen de yoga community waarin ik ben opgeleid gevallen bekend van mensen die het mediteren (onbewust) gebruikten als mechanisme om bepaalde problemen niet te hoeven zien. Met alle gevolgen van dien. Zo pakken mensen wanneer ze dit doen daadwerkelijke problemen in hun leven niet aan, waar ze dit waarschijnlijk wel zouden moeten doen. Ook zijn er gevallen bekend van mensen die niet naar het ziekenhuis zijn gegaan met bepaalde zeer ernstige kwalen.

Veilig mediteren: do's en dont's

Willen we mediteren dus echt op een positieve manier integreren in ons leven, dan is het belangrijk dat we goed begrijpen waar mediteren wél en níet over gaat. Het is heel goed mogelijk om veilig te mediteren wanneer je een aantal uitgangspunten hanteert. Hieronder heb ik ze voor je in een handig overzicht gezet. Stiekem zijn ze zo dubbelop (de do's het omgekeerde van de dont's), maar dan weet ik zeker dat de boodschap landt:

Do's:

• Leer inzien dat jij niet je gedachten bent. Weet dat we mediteren niet gebruiken om onze gedachten te stoppen. Sterker nog: dat kan ook helemaal niet, want gedachten zullen er altijd zijn. Toch kunnen we wel leren ons van die gedachten te onthechten. Want wij zijn niet onze gedachten. En dat is waar mediteren over gaat.
• Verlies je niet in je gedachten. Je kunt mediteren gebruiken om helderheid te ervaren ten aanzien van je gedachten, maar verlies je hier niet in. Het beste laat je de gedachten als wolkjes aan een heldere hemel aan je voorbijgaan. Voorkom dat je ze gaat analyseren. Want nogmaals: jij bent niet je gedachten.
• Wees compassievol naar alles wat je denkt en voelt. Alles mag er helemaal zijn. Maar dat wil niet zeggen dat het waar is.
• Weet dat mediteren niet per se comfortabel is. Mediteren is niet altijd leuk. Daar is het ook helemaal niet voor bedoeld. Het is er om te zijn met wat is, ongeacht wát dat dan ook is. Zonder oordeel. Hierdoor kan mediteren op mega wauw en fijn zijn en op andere momenten hoogst oncomfortabel. Dat is wat het is en dat is oké.
• Zie mediteren niet per se als oplossing voor alles. Als je op een dag voelt dat mediteren even teveel voor je is of teveel omhoog haalt, stop dan en laat het lekker voor een andere keer. Ja, het kan goed zijn om weerstand op te zoeken. Maar nee, dit hoeft niet altijd. Jij bepaalt wat je aankunt!
• Weet dat mediteren niet geen geschikt tool voor de verwerking van diepe trauma's is. Zoek professionele begeleiding als trauma's omhoog komen. Het is altijd beter om deze te bespreken met een betrouwbare professional die er neutraal naar kijkt, in plaats van ze te gaan doorleven in je eigen hoofd.
• Weet dat mediteren training vergt. Geen enkel modern mens is van nature direct een mediteren pro. Feitelijk is het net als wanneer je een spier traint die je nooit eerder getraind hebt. In het begin kan je er maar moeilijk bij, is het zwaar en lijkt er maar moeilijk vooruitgang in te komen. Maar na een tijdje trainen wordt het al makkelijker. En zo wordt het beetje bij beetje steeds comfortabeler. Tot je weer een plateau bereikt waar je voorbij mag bewegen om het volgende laagje af te pellen...
• Weet dat mediteren nooit 'klaar' is. Mediteren is een continue proces waarin je steeds een laagje dieper landt in jezelf. Dat vergt tijd een aandacht en bovenal: elke verwachting loslaten. Want zodra je met een bepaalde verwachting van bliss (of wat je dan ook zou willen cq moeten bereiken) gaat mediteren, word het per definitie onaangenaam. Dus nogmaals: onthechting is key.

Dont's:

• Mediteren niet is ‘je hoofd leegmaken’ of je ‘gedachten stoppen’. Geloof me: dat bestaat niet. Ons hoofd is namelijk gemaakt om te denken en dat is ook helemaal oké.
• Mediteren is geen methode om even ‘uit te checken’ of weg te rennen van problemen of verantwoordelijkheden. We gebruiken mediteren niet om iets ‘weg te mediteren’.
• Met mediteren word je geen ander persoon, nieuw persoon of beter persoon.
• Mediteren garandeert geen directe diepe ontspanning. Hoewel bepaalde meditatietechieken je een gevoel van ontspanning kunnen geven, garandeert mediteren geen directe 'verlichting'. Natuurlijk kun je ontspannen en lichte momenten ervaren, maar met mediteren ga je net zo zeer de pijnlijke gedachten als de helpende gedachten zien. Worden je gedachten je teveel en lukt het je niet hiervan te onthechten, stop dan en zoek waar nodig professionele hulp.
• Mediteren geen manier is om 'uit te checken van de wereld'. Heb je het gevoel dat je uit je lichaam zweeft, probeer jezelf dan te aarden door de aandacht naar je stuitje te brengen en je fysieke lichaam letterlijk te omarmen. Ook kan het helpen om dan je ogen te openen.

Ik hoop dat je iets aan deze tips hebt gehad! En dat ik je niet heb afgeschrikt, want mediteren kan echt waanzinnig fijn zijn wanneer je deze uitgangspunten begrijpt en goed toepast. Zelf heb ik enorm veel aan het mediteren gehad. Ben je benieuwd wat? Ik nam er een podcast over op. Klik hier om hem te beluisteren (gratis)! Mocht je nog vragen hebben, stel ze gerust in de comments hieronder. Ik beantwoord ze met liefde!