Wat is mediteren?

Waar mediteren ooit voorbehouden was aan een aantal zeer spirituele figuren uit het Oosten of specifieke religies, zien we het tegenwoordig overal in het Westen terrein winnen. Niet gek ook, want mediteren brengt vele voordelen met zich mee. Maar wat is mediteren nu precies? In mijn omgeving merk ik dat hier behoorlijk wat verwarring over bestaat. Daarom leg ik in dit artikel alle theorie over mediteren haarfijn uit.

Inhoudsopgave:

De geschiedenis van mediteren
Wat is mediteren nu precies?
Waarom mediteren?
Misverstanden over mediteren en wat het dan wel is
De voordelen van mediteren
Is mediteren moeilijk?
Zo maak je mediteren voor jezelf gemakkelijk
Meditatietechnieken
Veilig mediteren

De geschiedenis van mediteren

Waar komt mediteren vandaan? Eerlijk: we weten het niet precies. De eerste vastgelegde bronnen over mediteren dateren van ongeveer 1500 voor Christus. Hieruit blijkt het een belangrijk onderdeel te zijn geweest van Vedische leerscholen in India. Later (in de 6e en 4e eeuwen voor Christus) begon mediteren in de Chinese Tao en de Indiase Boeddhistische tradities zich enorm te ontwikkelen. Meer in het Westen van de wereld zien we de praktijk van het mediteren terug bij belangrijke figuren als Philo van Alexandrië, de woestijnvolken van het Midden Oosten en Sint Augustinus. Ondanks dit was bleef een wijdverbreide interesse in mediteren in het Westen toch lange tijd uit. Pas in de 19e eeuw (na Christus) begon dit te groeien dankzij de interesse in Oosterse filosofie. Toen in de 20e de Westerse 'studenten' hun leermeesters gingen uitnodigen om naar het Westen te spreken, begon mediteren meer de massa te bereiken. boeddhabeeld in meditatiehouding

Wat is mediteren nu precies?

Het moge duidelijk zijn dat mediteren een belangrijke spirituele inbedding heeft, gevoed door Oosterse filosofische stromingen. Het Nederlandse woord 'mediteren' komt van het Latijnse woord 'meditatum', wat betekent: 'overpeinzen'. Maar wat is mediteren dan precies? Een van de populaire definities luidt als volgt:

Mediteren kan in de kern worden gedefinieerd als een set technieken die worden aangewend om een verhoogde staat van bewustzijn te behalen.

Voor een moderne Westerling kan dit best gek klinken, omdat het een traditie is die we lange tijd associeerden met zweverigheid, religie of iets anders waar wij niet zo mee bezig zijn of waren. Vergeet echter niet dat meditatieve praktijken iets is dat al duizenden jaren wordt gebruikt, zoals ik hierboven al zei. Dit o.a. in het Boeddhisme en Hindoeïsme, maar ook in de Islam en zelfs het Christendom. Toch is mediteren niet een puur religieuze of spirituele aangelegenheid. Steeds vaker zien we dat mediteren wordt aangewend helemaal los van dergelijke overtuigingen.

Waarom mediteren?

Dat brengt mij tot het volgende punt. Want waarom gaan mensen mediteren? Ik noemde al even ‘een verhoogde staat van bewustzijn behalen’. Maar wat is dat precies? Soms denken mensen dat dit gaat over een verbinding met ‘hogere sferen’. Maar eigenlijk hoeft dat helemaal niet zo te zijn. Want mediteren brengt je juist in verbinding met jezelf, het moment en de wereld om je heen. Het gaat bij mediteren eigenlijk helemaal over het trainen van je geest, zodanig dat je een gezond perspectief krijgt. Door te mediteren leer je je gedachten en gevoelens observeren, zonder enig oordeel. Doe je dit vaak, dan zul je zien dat je ze beter gaat begrijpen.

Zo is mediteren zowel een vaardigheid als een ervaring. Door stil te zitten en de gedachten te observeren en aan ons voorbij te laten gaan, trainen we onszelf en leren we dat wij niet onze gedachten zijn. Zo gaan we meer rust, tevredenheid, kalmte en medeleven ervaren. Uiteindelijk ervaar je in 'meditatie' een staat van puur 'Zijn'. Alleen pure ervaring, zonder dat het lichaam of de geest tussenbeide komt.

Misverstanden over mediteren en wat het dan wel is

In een wereld waarin mediteren steeds populairder wordt, wordt er ook steeds meer over geschreven en gezegd. Hierbij valt me op dat er - waarschijnlijk onbedoeld - behoorlijk wat misverstanden zijn ontstaan. Wat is mediteren nu wel en wat is het niet? Hier een handige opsomming:

Mediteren is niet:

Mediteren is niet ‘je hoofd leegmaken’ of je ‘gedachten stoppen’. Geloof me: dat bestaat niet. Ons hoofd is namelijk gemaakt om te denken en dat is ook helemaal oké.
Mediteren is geen methode om even ‘uit te checken’ of weg te rennen van problemen of verantwoordelijkheden. We gebruiken mediteren niet om iets ‘weg te mediteren’.
Met mediteren word je geen ander persoon, nieuw persoon of beter persoon.
Mediteren garandeert geen directe diepe ontspanning of verlichting. Natuurlijk kun je hiermee ontspannen en lichte momenten ervaren, maar met mediteren ga je net zo zeer de pijnlijke gedachten als de helpende gedachten zien.
Zoals ik al eerder noemde: mediteren is niet voorbehouden tot religies of spirituele kringen. Iedereen kan en mag mediteren en het kan voor iedereen positieve effecten hebben.

Mediteren is wel:

Inzien dat jij niet je gedachten bent.
Helderheid ervaren ten aanzien van je gedachten.
Een vaardigheid die jou confronteert met je gedachten en zo de band met je gedachten zachter maakt.
Zitten in stilte. Absolute stilte.
Contact maken met wie jij daadwerkelijk bent, in de kern van jouw zijn.
Op momenten mega wauw en fijn en op andere momenten hoogst oncomfortabel.
Voor iedereen geschikt om te doen. Iedereen kan het (leren).

De voordelen van mediteren

Het moge duidelijk zijn dat mediteren veel voor een mens kan doen. Tegelijkertijd is het echt niet altijd comfortabel en vraagt het best wat doorzettingsvermogen en discipline om echt tijd te maken om te mediteren. Onderstaande wetenschappelijk bewezen voordelen leggen hopelijk wat gewicht in de schaal om het toch te doen:

Mediteren maakt je rustig in je hoofd
Door te mediteren ga je meer tevredenheid ervaren
Mediteren reduceert stress
Door te mediteren ga je meer emotionele stabiliteit ervaren
Mediteren brengt je meer in contact met je lichaam
Door te mediteren kom je in contact met jezelf (hoe jij je tot anderen verhoudt, wat jij belangrijk vindt, waar je grenzen liggen, etc.)
Mediteren geeft focus en verbeterde concentratie
Mediteren verbetert het geheugen
Mediteren kan helpen verslavingen tegen te gaan
Door te mediteren ga je lekkerder slapen
Mediteren kan helpen bij natuurlijke pijnbestrijding
Mediteren kan de bloeddruk verlagen

Is mediteren moeilijk?

Veel mensen vragen mij of mediteren moeilijk is. Eigenlijk had ik dit ook bij de misverstanden kunnen zetten. Want hoewel veel mensen het denken, is mediteren an sich niet moeilijk. Iedereen kan het namelijk leren! Hiervoor heb je wel training nodig, net zoals wanneer je een andere vaardigheid leert. Feitelijk is het zoals wanneer je een spier traint die je nooit eerder getraind hebt. In het begin kan je er maar moeilijk bij, is het zwaar en lijkt er maar moeilijk vooruitgang in te krijgen. Maar na een tijdje trainen, wordt het al makkelijker. En zo wordt het beetje bij beetje steeds comfortabeler. Overigens werkt het net als bij personal training dat je sneller vooruitgang boekt wanneer je een leraar hebt. Zo voorkom je dat je het wiel opnieuw hoeft uit te vinden en boek je sneller resultaat.

Om mediteren onder de knie te krijgen, is het belangrijk om veel te oefenen. Elke keer dat je het doet, wordt het gemakkelijker.

Zo maak je mediteren voor jezelf gemakkelijk

De basis

Er bestaat niet zoiets als de perfecte meditatie. Sterker nog: wanneer je streeft naar perfectie, zal mediteren nooit gaan lukken. Mediteren is een vorm van 'ont-moeten'. Laat het 'moeten' en elke verwachting op resultaat los en je kunt diep in meditatie komen. Maar zolang je gehecht bent aan een bepaald resultaat dat je met mediteren wilt behalen, zal je jezelf keer op keer blijven tegenkomen. De basis voor mediteren is dus als volgt:

Laat elke verwachting los.
Onthecht je van een gewenst resultaat.
Laat je gedachten de vrije loop. Je hoeft ze niet 'uit te zetten' en ze mogen er helemaal zijn. Blijf er alleen niet in hangen, of ze nu positief zijn, of negatief. Ook dit vereist een vorm van onthechting.
Oefen, oefen, oefen.

In mediteren is de reis belangrijker dan de bestemming

jongen in kleermakerszit die aan het mediteren is

Het zitten

Veel mensen denken dat je als je wilt mediteren in kleermakerszit dient te zitten. Echter is het zo dat kleermakerszit niet voor ieder lichaam even prettig aanvoelt. Zeker als je wat smallere of nauwere heupen hebt, is het al gauw moeilijk om zo echt je benen comfortabel ineens te slaan. Daarom raad ik iedereen die wil mediteren aan: zoek vooral een comfortabele zitpositie uit! Dat kan zijn kleermakerszit, maar ook zittend op je knieën of zelfs zittend op een stoel (met beide voeten op de grond). Zit je in kleermakerszit of op je knieën, dan kan het prettig zijn om extra ondersteuning te zoeken in een meditatiekussen. Wil je eens iets anders proberen, dan kun je ook een keer voor een loopmeditatie gaan. Liggend mediteren heeft persoonlijk niet mijn voorkeur dus ik raad mensen altijd af dit te proberen, omdat dan de kans te groot is dat je in slaap valt. En slapen is géén mediteren!

Geleid of niet?

Tegenwoordig zie ik op het wereldwijde web veel geleide meditaties voorbijkomen. Dat is een meditatie waarin iemand tegen je praat. Sommigen hiervan zijn echt meditaties, maar de meeste zijn echter geheel iets anders. Het is namelijk zo dat je tijdens mediteren je eigen gedachten observeert en uiteindelijk - zelfstandig - een punt van innerlijke stilte opzoekt. Op het moment dat iemand tegen je praat, blijf je afhankelijk van een externe factor en kom je uiteindelijk dus nooit helemaal in meditatie. Dat is niet erg om mee te beginnen, maar er komt een punt waarop je hier los van wilt komen. Zoek dus als je kiest voor geleide meditaties wel een manier uit die je voorbereid op geheel zelfstandig in stilte zitten.

Meditatietechnieken

Wat zijn dan die manieren die je voorbereiden op geheel in stilte zitten? Omdat er zoveel verschillende meditatietradities bestaan (denk aan de verschillende Oosterse stroming als Boeddhisme, Hindoeïsme en Tao, maar tegenwoordig ook meer Westerse methoden en technieken zoals Mindfulness) bestaan er een heleboel verschillende meditatietechnieken. Ze hier allemaal uitlichten zou te ver gaan. Daarom beperk ik me tot de meest voorkomende.

Ademhaling

De ademhaling is een heel populaire en wijdverspreide manier om tot mediteren te komen. Niet gek ook, want de adem en de geest zijn nauw verbonden.

Concentratie

Bij concentratie-meditatie gaat het erom de aandacht onafgeleid op één enkel object te houden, bijvoorbeeld de adem, de betekenis van een woord, een kaars, een afbeelding van de Boeddha, een bepaalde telling, een chakra of een kleur.

Mantra

Mediteren op een mantra is het herhalen van woorden, klanken of gebeden. Denk bijvoorbeeld aan het woord ‘Aum’ ('Ohm') in Indiase tradities. De herhaling van klanken concentreert je geest, en de trilling kan kalmerend werken.

Contemplatie

In contemplatie-meditatie gaat het om gericht nadenken over bepaalde levensthema’s. Denk bijvoorbeeld aan compassie, vergeving, gehechtheid, de leegte, of vergankelijkheid. Het bezinnen op deze thema's zonder de aandacht te laten verspringen helpt je anders kijken naar de wereld en jezelf.

Visualisatie

Deze vorm van mediteren is afkomstig uit de Tibetaanse traditie. Men stelt bijvoorbeeld een boeddha-vorm voor met bepaalde kwaliteiten en laat zich daarmee versmelten.

Vipassana

In Vipassana meditatie (letterlijk: 'helder zien') train je jezelf aandacht te zijn op veranderende verschijnselen zonder hierbij teveel betrokken te zijn. Denk aan de verandering van gedachten, gevoelens, geluiden, ademhaling. Het helpt je inzien dat alles vergankelijk is en werkt zo kalmerend. Daarnaast maakt het gedachten en gedraging inzichtelijker.

Mindfulness meditatie

Deze vorm van mediteren lijkt veel op de Vipassana meditatie. Uiteindelijk is mindfulness een staat van observatie, niet oordelen, zelfreflectie en aanwezigheid. Een staat van 'zijn in het moment'.

Dynamische meditatie

Vaak denken we bij mediteren aan zitten (of heel soms lopen), maar Osho heeft ons laten zien dat je ook dynamisch kan mediteren door te springen, dansen of lachen. Ook in veel Afrikaanse en Sjamanistische rituelen vind je dergelijke dynamiek terug. Daarnaast worden houdingen in yoga ook toegepast om een lichaam voor te bereiden op meditatie en heeft Chi Kung of Tai Chi ook veel dwarsverbanden met dynamisch mediteren.

Veilig mediteren

Mediteren is een manier om je eigen denkproces te observeren en zo meer met jezelf in contact te komen, los van alle hersenspinsels die hoogtij vieren in je brein. Eerder in dit artikel stipte ik al even aan dat mediteren niet gaat om je gedachten verdrukken, even 'uitchecken’ of wegrennen van problemen of verantwoordelijkheden. Onze gedachten zijn handig en helpen ons ontzettend mooie dingen creëren en onze emoties mogen er gewoon zijn, want als we ze negeren zetten ze zich hoe dan ook vast in je lichaam. Daarom gebruiken we mediteren nooit om iets ‘weg te mediteren’. Wees je er bewust van dat mediteren wezenlijke problemen in je dagelijks leven niet kan helpen oplossen. Het kan je wel helpen er anders naar te kijken en helderheid te verkrijgen over een mogelijke oplossing waar jij zelf stappen voor kunt ondernemen. Mijns inziens is mediteren geen manier om te reizen 'naar een andere wereld', maar juist een methode die je huidige leven kan helpen begrijpen en verrijken.

Door

Marjolein

op 22 Aug 2019

Wow, dit is een duidelijke uitleg zeg! Goed om te weten dat een geleide meditatie meestal niet een volledig effect oplevert.

Reageren

Reactie plaatsen